پشت‌پرده عذرخواهی نتانیاهو از قطر
به گزارش «راهبرد معاصر»؛ وزارت امور خارجه قطر اعلام کرد، بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی طی تماس تلفنی با شیخ محمد بن عبدالرحمان آل‌ثانی، نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه قطر، بابت حمله هوایی به دوحه که نهم سپتامبر انجام و باعث جان باختن یکی از نیروهای امنیتی قطری و شهادت چند عضو حماس شد، عذرخواهی کرد. وی همچنین تعهد داد چنین حملاتی در آینده تکرار نخواهد شد.
این تماس با میانجی‌گری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا انجام شد و بازتاب گسترده‌ای در منطقه داشت، زیرا برای شخصیتی مانند نتانیاهو که همواره به لجاجت و تکبر شهرت دارد، عقب‌نشینی کم‌سابقه محسوب می‌شد و پرسش‌های زیادی درباره انگیزه‌های وی برانگیخت.
یکی از دلایل اصلی این اقدام فشار مستقیم ترامپ و اهداف راهبردی آمریکا بود
برای فهم چرایی این رفتار، باید به شخصیت نتانیاهو از منظر روان‌شناسی سیاسی توجه کرد. او طی سال‌ها حضور در قدرت به‌عنوان فردی مغرور و خودشیفته شناخته شده که باور دارد تنها قادر به حفظ امنیت و موجودیت رژیم صهیونیستی است. کنش سیاسی او به شکل تمایل دائمی به برتری‌جویی و مقاومت در برابر پذیرش ضعف‌ها نمود یافته است. در ذهن او، اعتراف به اشتباه یا عذرخواهی نشانه فروتنی نیست، بلکه چیزی شبیه به شکست محسوب می‌شود. همین ویژگی باعث شد در روزهای نخست پس از حمله به دوحه، به جای ابراز پشیمانی، این عملیات را «کاملاً موجه» معرفی کند.
با وجود این، غرور نتانیاهو در برابر فشارهای بیرونی انعطاف‌پذیر است و می‌داند که ادامه لجاجت می‌تواند بهای سنگینی برای جایگاهش در داخل و موقعیت رژیم صهیونیستی در خارج داشته باشد. بنابراین، با وجود غرور شخصی ناچار شد با زبان عذرخواهی سخن بگوید و تلاش کرد آن را به‌عنوان اقدامی مسئولانه نه ضعف شخصی جلوه دهد.
یکی از دلایل اصلی این اقدام فشار مستقیم ترامپ و اهداف راهبردی آمریکا بود. عذرخواهی نتانیاهو از قطر در قالب تماس تلفنی با حضور رئیس‌جمهور آمریکا انجام شد و نمایانگر فشار مستقیم واشنگتن بر تل‌آویو بود. آمریکا با توجه به موقعیت راهبردی پایگاه العُدید در قطر و نقش آن در عملیات‌های نظامی آمریکا در منطقه، خواهان کاهش تنش‌ها میان رژیم صهیونیستی و قطر بود. این اقدام علاوه بر تضمین حمایت نظامی و سیاسی آمریکا از متحدین خود، در راستای پیشبرد طرح صلح غزه شامل تبادل اسرا و جلوگیری از خروج فلسطینی‌ها از نوار غزه قرار داشت و نقش واشنگتن را به‌عنوان میانجی مؤثر در منطقه برجسته کرد.
نقش قطر در مذاکرات غزه و اهرم دیپلماتیک نیز عامل دیگری بود. قطر، به‌عنوان یکی از میانجی‌های اصلی مذاکرات آتش‌بس غزه و تبادل اسرا، پس از حمله رژیم صهیونیستی به دوحه، موضع سختی اتخاذ و شرط بازگشت به میز مذاکره را عذرخواهی رسمی رژیم صهیونیستی اعلام کرد. این موقعیت، قطر را به اهرمی کلیدی برای فشار بر نتانیاهو تبدیل و تضمینی برای بازگشت نقش خود در میانجی‌گری و کنترل روند مذاکرات فراهم کرد.
عذرخواهی بخشی از سیاست گسترده‌تر نتانیاهو برای مدیریت روابط با کشورهای عربی بود. حمله به خاک قطر با واکنش منفی گسترده میان کشورهای خلیج فارس مواجه شد و می‌توانست به کاهش همکاری‌های دیپلماتیک منجر شود. عذرخواهی نشان می‌داد رژیم صهیونیستی دست کم در ظاهر قصد نقض حاکمیت آنان را ندارد. به این ترتیب، این اقدام به بازسازی روابط آسیب‌دیده و کاهش تنش‌های دیپلماتیک کمک می کند.
از منظر بین‌المللی، عذرخواهی برای جلوگیری از انزوای دیپلماتیک رژیم صهیونیستی اهمیت داشت. سازمان ملل متحد حمله رژیم صهیونیستی به خاک قطر را نقض آشکار حاکمیت دانست و حتی در واشنگتن نیز صداهای انتقادی بلند شد. ادامه سرسختی می‌توانست به انزوای بیشتر منجر شود. عذرخواهی نقش سوپاپ اطمینان را برای کاهش فشارها داشت و با توجه به نقش قطر و اهمیت روابط با آمریکا، امکان بازسازی جایگاه رژیم صهیونیستی در دیپلماسی منطقه‌ای را فراهم می‌کند.
عذرخواهی با هدف جلوگیری از شکل‌گیری ائتلاف اسلامی – عربی علیه رژیم صهیونیستی انجام شد. تنش‌های ناشی از نقض حاکمیت کشوری عربی می‌توانست زمینه‌ساز اتحاد کشورهای اسلامی و عربی علیه تل‌آویو شود. با عذرخواهی و بازگرداندن دوحه به نقش میانجی، رژیم صهیونیستی قصد داشت از شکل‌گیری جبهه متحد منطقه‌ای جلوگیری کند و خطر تحریم‌ها یا اقدامات تلافی‌جویانه را کاهش دهد.
از منظر بین‌المللی، عذرخواهی برای جلوگیری از انزوای دیپلماتیک رژیم صهیونیستی اهمیت داشت
این اقدام بخشی از تلاش برای ایجاد دومینوی عادی‌سازی روابط کشورهای عربی با رژیم صهیونیستی نیز بود. کاهش تنش‌ها و بازسازی کانال‌های دیپلماتیک، به ویژه در صورت عملیاتی شدن طرح ترامپ درباره غزه، زمینه همکاری‌های اقتصادی و سیاسی را با متحدان سنتی و جدید منطقه‌ای فراهم و امکان اثر دومینویی را در پذیرش رژیم صهیونیستی توسط سایر کشورهای عربی ایجاد می‌کند.
عذرخواهی نتانیاهو با هدف حفظ و اعاده حیثیت بین‌المللی و داخلی انجام شد. این اقدام روابط با آمریکا و قطر را تثبیت می‌کند. در سطح داخلی، هرچند پایگاه راست‌گرای نتانیاهو آسیب دید و انتقادهایی از سوی وزرا و نمایندگان راست‌گرا مطرح شد، این اقدام تاکتیکی نشان‌دهنده تلاش وی برای متعادل‌سازی غرور شخصی با الزامات راهبردی و حفظ رویکرد سیاسی بود.
بعد روانی ماجرا نیز اهمیت دارد. نتانیاهو برای حل تناقض میان غرور شخصی و عقب‌نشینی سیاسی، عذرخواهی را در قالب «اقدام مسئولانه» و «تضمین برای آینده» بازتعریف کرد تا از نظر روانی احساس شکست نکند و آن را به‌عنوان تصمیمی در چارچوب نخست وزیری جلوه دهد.
پیامدهای این عذرخواهی نیز قابل توجه است. در داخل، پایگاه راست‌گرای نتانیاهو ضربه خورد و ممکن است او در آینده به اتخاذ سیاست‌های تندتر و تصمیمات ماجراجویانه‌تر سوق یابد تا دوباره تصویر اقتدارش بازسازی شود. در خارج، قطر نقش میانجی‌گر خود را تثبیت کرد و آمریکا توانست نشان دهد که قادر به وادار کردن متحدانش به تمکین است.
به‌طور کلی، عذرخواهی نتانیاهو بیش از آنکه نشانه تغییر شخصیتی یا تحول راهبردی باشد، عقب‌نشینی تاکتیکی بود که تحت فشار عوامل منطقه‌ای و بین‌المللی صورت گرفت. با وجود این، پیامدهای سیاسی و روانی ماجرا احتمالاً او را به اقدامات رادیکال‌تر برای جبران تصویر آسیب‌دیده‌اش ترغیب خواهد کرد؛ عقب‌نشینی‌ای که ضعف غرور او را آشکار کرد و البته باعث تضعیف نشدن بیشتر جایگاه رژیم صهیونیستی در منطقه شد.